Rozwój wzroku w pierwszym roku życia dziecka

Wzrok jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Dzięki niemu dziecko poznaje otaczający je świat. Dla świeżo upieczonych rodziców moment, w którym niemowlę zaczyna rozpoznawać ich twarze, uśmiecha się i wchodzi w interakcje, jest tym najbardziej wyczekiwanym od chwili narodzin.

Prawidłowe widzenie ma również kluczowe znaczenie dla rozwoju psychoruchowego. Informacje odbierane przez narząd wzroku dostarczają dziecku motywacji do wykonania danego ruchu, przemieszczania się w określonym kierunku (np. żeby chwycić zabawkę).

Pierwszy rok życia dziecka to okres najintensywniejszego rozwoju narządu wzroku. Niemowlęta rozwijają swoje umiejętności wzrokowe stopniowo, podobnie jak stopniowo uczą się chodzić czy mówić.

Rozwój wzroku u niemowląt w pierwszych 12 miesiącach

Przyjrzyjmy się zatem, co widzi niemowlę w pierwszych 12 miesiącach życia.

• 1. miesiąc życia dziecka

Noworodek tuż po urodzeniu widzi bardzo słabo i jedynie w odcieniach szarości. Z odległości 20-30 cm jest w stanie zobaczyć kontur twarz osoby, która go trzyma, reszta jest niewyraźna. Najlepiej widzi przedmioty znajdujące się po bokach. Większość noworodków utrzymuje spojrzenie na obiekcie. Najpierw jest to krótkotrwała fiksacja jednooczna – maluch nie potrafi jeszcze skupić obu oczu na danym przedmiocie. Kiedy jakiś obiekt pojawia się w polu widzenia, dziecko często przerywa swoją aktywność, np. ssanie piersi. Noworodek zwraca się instynktownie w stronę światła – wpatruje się w okno, lampki, jasne ściany. Częściej spogląda na obiekty migocące i poruszające się niż na przedmioty będące w miejscu.

• 2-3. miesiąc życia dziecka

Od 2. miesiąca dziecko dostrzega już więcej barw – czerwony, żółty, zielony. Interesuje się i dłużej zatrzymuje spojrzenie na silnie kontrastowych czarno-białych obrazkach. Pojawia się obuoczna fiksacja. W tym okresie dziecko śledzi poruszające się obiekty, stopniowo poszerza się pole widzenia. Od ok. 6. tygodnia dziecko dostrzega przedmioty ustawione na wprost. Staje się czujniejsze, kiedy pokazuje mu się znane przedmioty. Interesuje się ruchem warg podczas mówienia. Od 6-8. tygodnia życia niemowlę nawiązuje kontakt wzrokowy, uśmiecha się, macha rączkami na widok bliskich osób.

• 3-4. miesiąc życia dziecka

W tym okresie zwiększa się ostrość wzroku, ruchy oczu są już dobrze skoordynowane (dziecko przestaje „zezować”), pojawia się szybka fiksacja na różnych przedmiotach. Podąża wzrokiem za obiektem bez jednoczesnego ruchu głową. Dziecko obserwuje swoje rączki, zaczyna rozpoznawać i rozróżniać zabawki. Sięga po przedmioty znajdujące się w zasięgu rąk, próbuje je chwycić. Niemowlę potrafi obserwować upadające i toczące się zabawki. Niemowlęta w tym czasie preferują kolor czerwony i żółty.

• 5-6. miesiąc życia dziecka

W 5. miesiącu dziecko widzi wyraźniej kolory, zaczyna dostrzegać różne odcienie barw. Rozwija się widzenie głębokie – niemowlę jest w stanie ocenić, jak daleko znajduje się przedmiot. Chwyta przedmioty w znajdujące się w zasięgu ręki po łuku

Około 6. miesiąca stwierdza się reakcje na bodźce wzrokowe w obszarze całego pola widzenia. Występuje prawidłowa i szybka akomodacja. Rozwija się koordynacja ręka – oko –stopa – dziecko chwyta przedmioty i wkłada je do ust, np. palce stóp.

• 7-10. miesiąc życia dziecka

Dziecko rozpoznaje dobrze znane obiekty i osoby w pomieszczeniu. Pojawia się nieufność wobec obcych osób. Zaczyna dostrzegać bardzo drobne obiekty np. okruszki na podłodze. Dziecko rozwija wtedy też umiejętność manipulowania przedmiotami pod kontrolą wzroku. Uczy się je chwytać i interesuje się przedmiotami, które są w ruchu albo oddalone o kilka metrów. Rozwija się chwyt pęsetowy. W tym okresie potrafi naśladować różne wyrazy twarzy oraz rozpoznaje przedmioty częściowo schowane. Wskazuje palcem przedmiot. Zaczyna oglądać książeczki.

• 11-12. miesiąc życia dziecka

Ostrość wzroku jest już zbliżona do wartości jak u dorosłych. Dziecko posiada dobrą orientację wzrokową w domu. Rozpoznaje znane osoby zbliżające się z oddali, patrzy przez okno i rozpoznaje obiekty. Potrafi rozróżnić emocje.

Wzrok niemowląt – 7 niepokojących objawów

Zaburzenia widzenia u dzieci mogą zakłócać prawidłowy rozwój psychomotoryczny. Zatem wczesne wykrycie jakichkolwiek zaburzeń i odpowiednia interwencja mają istotne znaczenie w zapewnieniu dziecku możliwości wzrastania i uczenia się. Znajomość kamieni milowych w rozwoju procesu widzenia pozwala rodzicom dostrzec pierwsze niepokojące objawy. W razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze należy skonsultować się z pediatrą.

Co zatem powinno zaniepokoić rodzica?

1. Brak kontaktu wzrokowego w 3. miesiącu życia.
2. Jeśli dziecko nadal zezuje po ukończeniu 3. miesiąca życia.
3. Jeśli gałki oczne, powieki, źrenice są asymetryczne.
4. Jeśli zauważy biały odblask źrenicy.
5. Jeśli dziecko nadmiernie pociera oko.
6. Jeśli dziecko chwyta przedmioty na wprost, a nie po łuku.
7. Jeśli dziecko zbliża przedmioty tylko do jednego oka.

Badania przesiewowe narządu wzroku u dzieci

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego każde niemowlę w pierwszym roku życia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej powinno mieć przeprowadzone dwa badania przesiewowe narządu wzroku – w 6-9. tygodniu życia oraz w 6-9. miesiącu życia.

Stymulacja wzroku niemowląt

W pierwszym roku życia dziecka jego wzrok rozwija się bardzo intensywnie. Choć noworodek widzi już od urodzenia, obraz początkowo jest nieostry. Warto zadbać o otoczenie niemowlęcia, aby znajdowały się w nim przedmioty w kontrastowych kolorach, które stymulują jego wzrok. Należy jednak pamiętać, że u zdrowych dzieci stymulacja wzroku powinna przebiegać z umiarem, bez narażania dziecka na zbyt dużą liczbę bodźców.

...

Bibliografia:

Gotz-Więckowska A., Pawlak M. Praktyczna okulistyka dziecięca. Górnicki Wyd. Med., Wrocław 2020.

Normal visual behaviour of infants, portal UpToDate, https://www.uptodate.com/contents/vision-screening-and-assessment-in-infants-and-children#H2, [dostęp: 13.12.2020].

American Optometric Association, Infant Vision: Birth to 24 Months of Age, https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-health-for-life/infant-vision?sso=y, [dostęp: 13.12.2020].

Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Okulistycznego oraz Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego w sprawie przesiewowych badań wzroku u dzieci. Styczeń/luty 2020, https://www.pto.com.pl/wytyczne (pozycja nr 4), [dostęp: 13.12.2020].

...

Autor:

lek. Agnieszka Basiukajć

Lekarz w trakcie specjalizacji z neonatologii. Od 2016 r. pracuje w Klinice Zakażeń Noworodka przy Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Od 2020 r. Certyfikowany Doradca Laktacyjny. Głównym zainteresowaniem naukowym jest optymalizacja opieki w oddziale intensywnej terapii noworodka na podstawie modelu opieki skoncentrowanej na rodzinie (ang. family-centered care) i ukierunkowanej na neurorozwój wcześniaka (NIDCAP).